استارتاپ(start-up)، یک شرکت نوپا با سرمایه‌ای اندک است که با تکیه بر انگیزه و توان بنیان‌گذارانش به دنبال ایده‌ی عرضه‌ی خدمت یا یک کالای منحصر‌به‌فرد جدید برای حل مشکل یا نیاز قدیمی و بدون پاسخ است.
چه مشکلات حقوقی استارتاپ‌ها و کسبوکارهای نوپا را تهدید می‌کند؟
غیرقانونی بودن فعالیت! گرچه اصولاً فعالیت‌های تجاری در هر کشور آزاد است، اما به هر حال قوانینی در هر کشور وجود دارد که لازم است تیم‌ها قبل از راه‌اندازی استارتاپ، قوانین کشور خود را بررسی و با یک وکیل خوب مشورت کنند. برخی از این قوانین عبارتند از:
1.هر گونه معامله‌ی کالاهایی که درشرع یا قانون ممنوع شده‌اند
به عنوان مثال در ایران خرید و فروش مشروبات الکلی و مواد مخدر، ویروس‌های اینترنتی، فیلتر شکن و … ممنوع است.
2.هرگونه معامله با اهداف نامشروع و غیر قانونی
به عنوان مثال اعمالی مثل قماربازی، شرط‌‌بندی، رشوه دادن و … غیرقانونی می‌باشد. اگر شخصی یک استارتاپ برای تسهیل اعمالی که گفته شد راه‌اندازی کند، کلیه قراردادهایی که برای فروش این محصولات منعقد کرده است باطل تلقی شده و نه تنها نمی‌تواند حقوق خود رامطالبه کند، بلکه احتمالا به جرم همکاری در ارتکاب جرم، محکوم و مجازات خواهد شد.
3.هرگونه فعالیتی که جرم تلقی می‌شود
به طور کل سه نوع مجوز جهت ایجاد کسب‌وکار لازم است:
- پروانه کسب
اگر کسب‌وکاری قرار است راه‌اندازی شود باید صنف مشخصی برای آن باشد و پیش از هر اقدامی باید دنبال پروانه کسب‌‌کار خود از صنف مربوطه باشد.
- نماد اعتماد الکترونیک
بنابر تعریف ارائه شده توسط سایت ای‌نماد: این نماد نشانه‌ای است که منحصراً برای کسبوکارهای مجازی توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی صادر می‌شود. با ارائه این نماد ساماندهی، احراز هویت و صلاحیت آنها اعطا می‌گردد که پس از بررسی درگاه (وب سایت) احراز هویت و صلاحیت مالک را برای مدت یک سال صادر می‌نماید.
- مجوز ساماندهی
وب‌سایت ساماندهی، وابسته به مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرجع احراز هویت مدیران تمام سایت‌ها و سامانه‌های اینترنتی می‌باشد. از مزیت‌های مهم ثبت‌نام در سایت ساماندهی و دریافت نماد طلایی را می‌توان جلوگیری از فیلترینگ سریع و بدون اطلاع دانست.
- عدم رعایت حقوق اشخاص
گاهی ممکن است یک استارتاپ بنا و مبنای کار خود را بر پایه‌ای مستقر کند که متعلق به دیگران باشد. عدم رعایت حقوق مالکیت فکری اشخاص یکی از مسائل مهم در حوزه کسبوکارهای نوپاست که ممکن است سبب زمین خوردن یک کسب‌وکار نوپا شود.
- مشکلات قانونی شریک
در مسیر رشد یک استارتاپ ممکن است یکی از همبنیانگذاران دارای سوء سابقه بوده و مشکلاتی را برای استارتاپ و سایرین ایجاد کند.
- عدم شفافیت حقوق و تعهدات بنیان‌گذران
یکی از مهم‌ترین اقدامات حقوقی برای راه‌اندازی یک استارتاپ تنظیم قرارداد هم‌بنیانگذران است. در شروع کار این مسأله شاید خیلی پررنگ نباشد؛ اما از وقتی کسب‌وکار ارزش بیشتری پیدا می‌کند، ممکن است همبنیانگذاران دچار اختلاف شوند. در این شرایط استارتاپ مهم‌ترین نقطه اتکا خود، که تیم کارآفرین است را از دست داده و یا دچار تضعیف می‌شود.
- غیرمنصفانه بودن قراردادهای سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها
قراردادهای سرمایه‌گذران از جمله مهم‌ترین قراردادهای مورد نیاز استارتاپ‌هاست که با افراد صاحب ثروت جهت تأمین سرمایه مورد نیاز برای رشد شرکت منعقد می‌گردد. گاهی سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای با تصور این که بتوانند منافع مالی بیشتر از قرارداد سرمایه‌گذاری کسب نمایند، تلاش می‌کنند تا سهم بیشتر و شروط یک جانبه‌تری به نفع خود دریافت کنند.
شاید چنین اقدامی در ابتدا به نفع صاحبان سرمایه به نظر برسد اما با کمی دقت می‌توان متوجه شد که سهم‌خواهی نامنصفانه سرمایه‌گذار موجب کاهش انگیزه همبنیانگذاران و باعث محدودیت امکان جذب سرمایه در راندهای بعدی جذب سرمایه خواهد بود.
- مشکلات مالیاتی استارتاپ‌ها
استارتاپ‌ها اصولاً به این موضوع بی‌توجه هستند اما عدم پرداخت مالیات نه تنها باعث معافیت نمی‌شود بلکه اداره مالیات حق گرفتن جریمه هم دارد.
- مشکلات بیمه و تأمین اجتماعی استارتاپ‌ها
وقتی استارتاپی رشد می‌کند طبیعتاً به نیروی انسانی بیشتری نیاز دارد؛ حال اگر نیازهای آنها تأمین نشود علاقه‌ی افراد برای انجام کار کم می‌شود و مشکلاتی را به وجود می‌آورد.
- تجاوز به حقوق فکری استارتاپ‌ها
اسرار تجاری، اختراعات، طرح‌های صنعتی، آثار ادبی و … از جمله اموال فکری هستند که امروزه مهم‌ترین دارایی شرکت‌های بزرگ را تشکیل می‌دهند که باید مراقب این دسته از اموال خود باشند.
- مسئولیت اقدامات کاربران
در زمینه کسبوکارهای نوپا اگر صاحبان یک کسب‌وکار به موجب یک قرارداد صحیح، به صراحت روابط خود را با کاربرانشان شفاف نکرده باشند و حقوق و تعهدات خود و آنها رادقیقاً مشخص نکنند ممکن است از سوی کاربران دیگر خود مورد تعقیب حقوقی یا کیفری قرار گرفته و به پرداخت خسارات مادی سنگین با مجازات‌هایی چون حبس جزای نقدی، شلاق و مشابه آن محکوم شوند. برخی از نکات حقوقی مفید برای راه‌اندازی یک استارتاپ:
- در ابتدا بهتر است توافقات خود را کتبی بنوسید.
- مطمئن شوید که فعالیت شما قانونی است و مجوزهای لازم را اخذ کرده‌اید.
- با شریک خود در مورد سرمایه و کار صحبت کنید و با استفاده از حقوق فکری خود با شرکا و همکاران خود قرارداد NDA و عدم رقابت را ببندید.
- برند خود و سایر موارد را به نام شرکت ثبت کنید و عجله‌ای برای این کار نداشته باشید.
- شفاف‌سازی کنید و نگذارید اطلاعات نزد خودتان یا شریکتان بماند. علاوه بر این برای ایجاد علاقه بیشتر در هم‌بنیان‌گذارانتان سهام را یکجا به آنها ندهید و همیشه بخشی از سهام را برای کارکنان برتر بگذارید.
- برای پیشگیری از اختلافات می‌توانید در قراردادهایتان شرط داوری قرار دهید؛ یک یا سه نفر از اشخاص متخصص در حوزه حقوق استارتاپ که معتمد هر دو طرف هستند، به عنوان داور برگزینید.
- تا حد ممکن از نمونه قراردادهای از پیش نوشته استفاده نکنید. بهتر است بدانید با توجه به تخصصی بودن موضوع، تفاوت قوانین کشورهای مختلف و تفاوت نوع کسب‌وکارها معایب استفاده از نمونه قرارداد بسیار زیاد بوده و در آخر از وکلا و حقوقدان‌های متخصص کمک بگیرید.
قوانینی نانوشته که هر استارتاپی در سیلیکون‌ولی باید بداند
سیلیکون‌ولی یکی از پرجنب و جوش‌ترین صحنه‌های استارتاپی دنیا را دارد اما مانند هر اکوسیستم استارتاپی در دنیا، سیلیکون‌ولی نیز فرهنگ مخصوص به خود را دارد که عدم اطلاع از قوانین خاص بازی می‌تواند شانس بزرگ شدن در سیلیکون‌ولی را از هر استارتاپ و کارآفرینی بگیرد.
- پول سرمایه‌گذاری خود را هدر ندهید و این را بدانید که کسی دوبار روی شما سرمایه‌گذاری نخواهد کرد.
- یکی از اصلی‌ترین قوانین نانوشته این است که همواره استارتاپ خود را برای عموم با منفعتی که برای جامعه دارد، بیان کنید نه میزان درآمدزایی.
- بازاریابان یا افراد کلیدی رقبای خود را برای استخدام جذب نکنید. شما در نهایت باید سیستم کسب‌وکارتان را به آنها بیاموزید و آنها تمایلی به وفاداری ندارند.
- هر ایده خوبی در عرض 18 ماه می‌تواند در سه شرکت کپی‌برداری شود اما به خاطر داشته باشید که یک پیاده‌سازی واقعی در سطح جهانی به شدت کمیاب خواهد بود و سایر تیم‌ها به گونه‌ای کار را سخت می‌کنند.