دوره آموزشی مسائل حقوقی و قراردادهای هم‌بنیانگذار
کارگاه آموزشی مسائل حقوقی و قراردادهای هم‌بنیانگذار روز دوشنبه 3 آبان 1400 توسط سید ابراهیم دراجی در بستر مجازی توسط مرکز کارآفرینی دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد.
ایشان، مشاور حقوقی شرکت اسمارت آپ، پارک علم و فناوری دانشگاه صنعتی شریف و جهاد دانشگاهی دانشگاه علم و صنعت هستند.
سرفصل‌های دوره، بررسی قراردادهای هم‌بنیانگذار، آموزش مهارت‌های مذاکره، آشنایی با متن حقوقی قرارداد، شناخت چالش‌ها و بررسی نقاط قوت و ضعف و ساختار قراردادهای هم‌بنیانگذار است.
براساس تحقیقات کمپانی اکتاپوس گروپ که به مباحث فایننس و سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر می‌پردازد هشتاد و شش درصد از افرادی که هم‌بنیانگذار داشتند، معتقد بودند که این کار در رشد و توسعه آنها بسیار تاثیرگذار بوده‌است.
بیش از هفتاد درصد از کسب‌وکارهایی که یک بنیانگذار داشتند بر این باور بودند که اگر یک هم‌بنیانگذار داشته باشند سریعتر به نتیجه می‌رسند و بر اساس تحقیقات تکمیلی که توسط کمپانی DCBC روی صد و نود و پنج استارتاپ که از سال 2015، میلیون دلاری شدند و شصت و پنج فاکتور را در آنها بررسی کردند تا به ساختار اصلی آنها پی ببرند و مطلوبترین حالت مربوط به زمانی بود که آنها هم‌بنیانگذار داشتند.
هم‌بنیانگذار باید مهارت مکمل عضو دیگر را داشته باشد. به عنوان مثال اگر در یک تیم، شخصی مهارت فنی دارد عضو دیگر باید دید تجاری داشته باشد تا مسایل مربوط به فروش، بازاریابی یا مذاکره با افراد گوناگون را انجام دهد. علاوه بر این، اعضای یک تیم باید از لحاظ شخصیتی بتوانند با هم کارکنند. بر اساس تحقیقات، چهل درصد از افراد، میزان تنش آنها با هم‌بنیانگذارشان بیشتر از شریک زندگی‌شان است ولی میزان تنش در بیش از سی درصد اشخاص با هم‌بنیانگذار آنها به مقدار مساوی و در بیست درصد افراد، تنش‌ها به میزان کمی اعلام شده‌است.
موارد مهمی که باید در قراردادهای هم‌بنیانگذاری وجود داشته باشد شامل موارد زیر است:
- هر بنیانگذار چند درصد از سهام را خواهد داشت؟ آیا این سهام در طول مدت زمان مشخصی به او واگذار می‌شود؟
- حقوق، نقش و مسئولیت‌های هر بنیانگذار چیست؟
- تصمیمات روزانه و کلیدی شرکت چگونه اتخاذ می‌شود؟
- مالکیت فکری محصولات شرکت متعلق به کیست؟ چگونه از آن محافظت کنیم؟
- شرایط ورود بنیانگذار جدید یا سرمایه‌گذار چیست؟
- در صورت ترک شرکت توسط یکی از بنیانگذاران، آیا شرکت یا بنیانگذار دیگر حق بازخرید سهام او را خواهد داشت؟ به چه قیمتی؟
- شرایط اخراج بنیانگذار یا مدیر اجرایی چیست؟
- حل اختلاف‌ها چگونه است؟
- شرایط محرمانگی، عدم رقابت و عدم همکاری به چه صورت است؟
با توجه به تحقیقات علم مدیریت که در سال 2008 به بعد روی سه هزار و هفتصد استارتاپ و هزار و سیصد موسس در آمریکا و کانادا انجام شد بهترین تقسیم سهام مربوط به موقعیتی است که افراد از تقسیم سهام ناراضی باشند و یا زمانی مذاکرات آنها موفق است که هریک از آنها گمان کنند اگر امتیاز دیگری هم می‌گرفتم، خوب بود.
در همین تحقیقات آمده است که برای جذب سرمایه از یک صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر اگر افراد سهام خود را به طور مساوی بین اعضا تقسیم کرده باشند سیگنال منفی به ذهن سرمایه‌گذار می‌فرستند و او به این نتیجه می‌رسد که آنها به بلوغ کارآفرینانه نرسیدند که در مورد تقسیم سهام با هم صحبت کنند.
سرمایه‌گذاران معتقد هستند که نباید سهام تمام هم‌بنیانگذارها به میزان یکسان باشد چون به طور قطعی میزان ساعت کاری افراد، رزومه و تجربه کاری افراد متفاوت است و این که صاحب ایده کیست و چه کسی مدیریت روزانه تجارت را بر عهده دارد هم بسیار مهم است.
علاوه بر آن، بر اساس تحقیقات دانشگاه هاروارد توسط وسیور من در طی پنج سال، شش هزار استارتاپ را بررسی کردند و متوجه شدند که علت شصت و پنج درصد شکست استارتاپ‌ها مربوط به اختلاف با هم‌بنیانگذار است.
همه این تحقیقات بر این نکته تاکید دارند که افراد باید به طور جدی در مورد نحوه تقسیم سهام صحبت کنند چون استارتاپ‌ها آن قدر درگیر تولید محصول، بازاریابی و فروش هستند که این موضوع مهم را فراموش می‌کنند و در آینده با مشکل مواجه می‌شوند.
به طور کلی در بخش تقسیم سهام، استاد کارآفرینی دانشگاه کارنگی مرون پنج فاکتور مهم (ایده، تهیه طرح تجاری، دامنه و تخصص، میزان تعهد و ریسک‌پذیری، مسئولیت‌ها) را در نظر می‌گیرد و سهام باید بر مبنای مسئولیت و تعهد افراد، میزان مشارکت و تجربه و تخصص آنها به اشخاص اختصاص داده شود.
علاوه بر آن برای حل اختلاف‌ها، طرفین یا باید به مراجع قضایی مراجعه نمایند یا داور مرزی الطرفین انتخاب کنند. البته معمولا داوری از مراجع قضایی بهتر است چون در اغلب اوقات روندش سریعتر است ولی دادگاه‌ها زمان‌بر هستند.
ضمنا داورها را می‌توان تخصصی انتخاب کرد که آگاهی به یک حوزه خاص داشته باشند اما در دادگاه‌ها ممکن است که متخصص آن حوزه وجود نداشته باشد و کار به کارشناسی ارجاع داده شود که قابلیت لازم برای انجام آن کار را نداشته باشد.
ضمنا اگر سهام شرکت به نام کسی بود.
می توان از دو روش استفاده کرد:
- از طریق دادگاه یا مرجع حل اختلاف بگویی فردی که ترک کار کرده است سهام هم دارد ولی با بروز شرایط جدید، سهام او پس از بازگشت به شرکت به دیگران واگذار می‌شود.
- وکالت‌نامه‌ای از هم‌بنیانگذار داشته باشید مبنی بر این که در صورت ترک کار، سهامش به نام دیگران می‌شود یا اگر از وجه التزام معین شده تخلف یا سوء استفاده شد با شکایت از آن فرد در دادگاه، آن را به دیگران خواهند داد.
در ادامه کارگاه، قراردادهای استخدامی مورد بررسی قرار گرفت. در قراردادهای استخدامی طرفین قرارداد باید معلوم باشند اگر شخص، حقوقی باشد باید روزنامه رسمی صاحبان امضا را ملاحظه کرد. موضوع قرارداد باید واضح و روشن باشد و مبهم نباشد.
حتما ذکر مکان کار و موقعیت شغلی فرد باید ذکر شود. معمولا کارفرماها قرارداد سه ماهه می‌نویسند تا اخراج کارمندان به راحتی انجام شود. اما اگر قرارداد بیشتر از سه ماه باشد شما باید تمام قوانین مربوط به فسخ قرارداد که در قانون کار آمده است را رعایت کنید. ضمنا قراردادهای ساعتی و پاره وقت هم مشمول قانون بیمه، عیدی و پاداش می‌شوند و در قرار داد نیز باید شماره حساب واریز حقوق ذکر شود.
علاوه بر این، در خصوص تعهدات کارمند باید انجام کارها به همراه کلیات و شرح وظایف ذکر شود. اگر کارمند بیش از سه روز غیبت غیر موجه داشته باشد کارفرما می‌تواند قرارداد را فسخ کند. کارمند هم باید در قرارداد ذکر کند که هیچ سود مادی و معنوی از این کار ندارد و تمام دارایی فکری او متعلق به شرکت است و او هیچ حقی نسبت به آن ندارد.
ضمنا باید بر اصل محرمانگی و عدم افشای اطلاعات شرکت نیز پایبند باشد.
کارمند بر اساس اصل عدم همکاری تا سه سال حق کار کردن با رقبا را ندارد. علاوه بر آن، او بر اساس اصل عدم رقابت تا سه سال پس از قطع همکاری امکان راه‌اندازی کسب‌وکار مشابهی که با شرکت کارفرما رقیب باشد و در کشورهای فارسی زبان زندگی می‌کنند، ندارد. در این مورد، محدودیت در سال، منطقه جغرافیایی و حوزه کار قید شده است. ضمنا کارمند نیز اگر متوجه درز اطلاعات شود باید در عرض بیست و چهار ساعت به مدیر اطلاع دهد.
کارفرمایان برای تضمین انجام همه تعهدهای کارمندان تمایل دارند که از آنها چک یا سفته بگیرند. چک، سند تجاری است و اگر برگشت بخورد تمام حساب‌های شخص مسدود می‌شود و او نمی‌تواند مدیر عامل یا عضو هیئت مدیره باشد.
چک، واخواست ندارد و هزینه برگشت زدن آن پایین‌تر است و برای مدیران مناسب است. اما سفته، واخواست دارد و برای کارمندان خوب است و چهار درصد آن باید پرداخت شود. اگر تاریخ سررسید سفته را پر کنید و یک سال از تاریخ سررسید آن بگذرد سفته به سند عادی تبدیل می‌شود.
حتما روی سفته بنویسید که جهت تضمین تعهدات یا حسن انجام کار است و تاریخ آن ذکر شود. حتما باید شماره سفته و مبلغ آن در قرارداد نوشته شود وگرنه به عنوان بدهی شما تلقی می‌شود پس، فقط دریافت رسید سفته برای شخص کافی نیست.
علاوه بر موارد ذکر شده حتما حوادث غیرمترقبه در قرارداد و همچنین شرایط ناظر بر آن نیز باید لحاظ شود. الحاقیه نیز باید به تائید همه افراد صاحب امضا برسد.
در نهایت، این کارگاه با پاسخگویی به سوال‌های شرکت‌کنندگان به پایان رسید.