گزارش دوره آموزشی آشنایی با رویکردهای جهانی عناصر حیاتی معدنی و فرصتهای فناورانه کسبوکاری پیرامون آن
وبینار آشنایی با رویکردهای جهانی عناصر حیاتی معدنی و فرصتهای فناورانه کسبوکاری پیرامون آن روز سهشنبه 30 شهریور توسط هومن فرزامی در مرکز کارآفرینی شریف برگزار شد. ایشان مدیر پژوهش مرکز هوشمندی و رصدخانه فناوری و نوآوری صنایع معدنی (ایمیدرو شریف) هستند. مهمترین مطالب ارائه شده در این وبینار شامل مواد معدنی حیاتی، پیشرانها، فرصتها و تهدیدها بود.
مهمترین پیشرانهای حیاتی شامل رشد سریع صنایع پاییندستی، ذخیره انرژی، منابع تجدیدپذیر و تجهیزات الکترونیک است. اما مهمتر از همه آنها جنگ تجاریای است که از سال 1980 تا 2018 بین آمریکا و چین وجود داشتهاست و این موضوع، صنایع پاییندستی و محیط زیست را تحت تاثیر قرار میدهد. علاوه بر آن در گزارش هادسون به جنگ فناوری، واقعیت جدید، بازار گسترده برای توسعه نوآوری، کاهش فاصله بودجه تحقیق و توسعه با آمریکا، برنامههای جاهطلبانه برای توسعه نوآوری ساخت چین تا سال 2025 و چشماندازهای 2050 اشاره شده و پیشنهادهای موسسه هادسون نیز شامل محرومیت از بازار کشورهای پیشرفته، اختلال در زنجیره تامین، رصد کالاهای با خلق ارزش بالا و حساسیت به صنایع وابسته به پتنت (صنایع هوافضا، فناوری اطلاعات) است.
اما دیدگاه چین نسبت به کشورش آن است که چین تا سال 2050 به یکی از سه قدرت برتر جهان از لحاظ اجتماعی و اقتصادی تبدیل شود و سرانه تولید ناخالص داخلی کشور جزو سی سرانه برتر باشد و فقر نیز تا آن سال ریشهکن شود. پس پیشبینی میشود که سهم علم و فناوری از کل اقتصاد ملی چین تا سال 2050 بیش از هفتاد درصد باشد. برنامه چین هم پیشرفت در سه جهت مهم فنی ده اکتشاف صنایع معدنی پنهان در مناطق عمیق، بهرهبرداری کارآمد و پاک از منابع معدنی و بهرهبرداری از منابع معدنی جایگزین و بازیافت آن است.
پس اهداف سالهای 2030 تا 2050 شامل کاوش صنایع معدنی در عمق سه هزار تا چهار هزار متری زمین است تا نرخ اثبات شده از منابع معدنی در چین تا سال 2050 در عمق سه هزار تا چهار هزار متری به هفتاد درصد برسد. علاوه بر این، بهرهبرداری جامع از منابع معدنی تا سال 2050 در چین باید به هشتاد درصد برسد و مصرف انرژی نیز در بخش صنایع معدنی تا سال 2050 باید پنجاه درصد کاهش یابد. تخلیه پسماندهای گازی، پسابها و پسماندهای صنعتی تا سال 2050 باید به هشتاد درصد کاهش یابد. ضمنا آلودگیهای ایجاد شده از فرآوری مواد معدنی و ذوب سایر فرآیندهای معدنی در چین تا سال 2050 باید به طور کامل کنترل شود. بهرهبرداری چرخهای و جایگزینی منابع معدنی حیاتی در چین تا سال 2050 باید به چهل تا شصت درصد برسد. سهم بازار داخلی شرکتهای چینی در تامین قطعات اصلی و مواد پایه مهم تا سال 2050 نیز باید به هفتاد درصد برسد. علاوه بر آن تا سال 2025 باید چهل درصد از تراشههای تلفن همراه، هفتاد درصد از رباتهای صنعتی و هشتاد درصد از تجهیزات انرژی تجدیدپذیر در بازار داخلی چین تولید شوند.
کشورهایی مانند کانادا، استرالیا، انگلستان در مورد عناصر حیاتی بحث کردند و تحقق این طرح چین به ضرر آلمان، ایتالیا، آمریکا و کره جنوبی است. اما چین در صنعت فولاد و فلزات غیرآهنی تسلط زیادی بر بازار دارد. ولی با این که چین واردکننده آلومینیوم و یک سری از مواد است اما بیشترین مصرف برق را دارد پس پیشبینی میشود که در بین سالهای 2025 تا 2030 تولید تجهیزات بومی چه در تولید هوشمند و چه در بحث تجهیزات هوشمند از سی به هشتاد درصد برسد. علاوه بر این، چین در زمینه اهداف جایگزینی تجهیزات بومی تولید هوشمند در برنامه ساخت کشور خود بر روی رباتها و قطعات کلیدی آن، کلان داده و فضای ابری، فناوری اطلاعات برای تولید هوشمند، نرمافزارهای صنعتی و غیره تمرکز کرده است.
ضمنا، کاهش کربن نیز یکی از عوامل موثر بر کسبوکارها است و همه باید برای کنترل آن تصمیم جدی بگیرند. اما مشهورترین اتفاق در این زمینه توافقنامه پاریس بود که میزانی برای کاهش مقادیر آن تعیین شد و در پارلمانهای آن کشورها به تصویب رسید. ایران، افغانستان و عراق هم جزو این توافقنامه هستند اما مجلس این کشورها این موضوع را تصویب نکردند. ولی بعضی از کشورها به خاطر اهمیت آن سعی کردند که چشمانداز خود را تا سال 2035 اجرا کنند. به عنوان مثال عراق از جمله کشورهایی است که سرمایهگذاری زیادی در این زمینه کردهاست و هزینه آن را از طریق دریافت مالیات کربن تامین میکند و بیشترین میزان جذب سرمایه از این روش را دارد. کشورهای در حال توسعه نیز به خاطر افزایش قیمت تمام شده محصول، باصرفه نبودن آن و عدم قابلیت صادراتی مجبور به کاهش میزان کربن هستند. اما باید به این نکته توجه داشت که شاخص توسعه پایدار مهمتر از انتشار کربن است پس علاوه بر گزارشهای سود و زیان که باید منتشر شود انتشار گزارشهای پایداری هم الزامی خواهد بود و تنوع محیط زیستی هم برای توسعه کسبوکارها اثر مطلوب خود را نشان میدهد. ولی هرچقدر که چین پیشرفت میکند قوانین مربوط به توسعه پایدار و تولید کربن آمریکا و اتحادیه اروپا برای چین بیشتر نقش بازدارنده دارند.
ضمنا باید به این نکته توجه کنیم که خیلی از صنایع میتوانند بخشی از زنجیره تامین شما را حذف کنند و بر صنعت شما تاثیرگذار باشند. به عنوان مثال عناصر نادر خاکی در باتریهای نیکل هیبریدی خودروهای برقی کاربرد زیادی دارند اما آمریکا از باتریهای لیتیومی استفاده میکند و این کار تاثیر زیادی بر عرضه و تقاضا دارد. علاوه بر این بر اساس چشمانداز سال 2050 بر اساس مواد معدنی مورد نیاز برای انرژیهای پاک که در سه حوزه انرژی زمین گرمایی، بادی و خورشیدی محاسبه میشوند مقدار آن در انرژی زمین گرمایی 12 میلیون تن و در انرژی بادی 500 میلیون تن است. ولی انرژی بادی و خورشیدی در مجموع، نود درصد پیشبینیها را به خود اختصاص میدهند.
علاوه بر آن رد پای کربن در مقایسه چین و اتحادیه اروپا برای تولید آلومینیوم، نیکل، سیلیکون و روی به ترتیب رشد دو، هشت، سه و 5/2 برابری در مقیاس تُن دی اکسید کربن را دارد. ضمنا در نیمه قرن حاضر تولید سرب از طریق بازیافت به شدت نسبت به تولید از معدن پیشی گرفته است. منابع ثانویه نیز سهم غالبی نسبت به منابع اولیه دارند و مصرف انرژی در منابع ثانویه گاهی تا نود درصد نیز کاهش مییابد.
ایشان در بخش پایانی درباره فعالیت شرکت خود در حوزه صنایع معدنی صحبت کردند و در نهایت، این وبینار با پاسخگویی به پرسشهای شرکتکنندگان به پایان رسید.